Rumi – bậc thầy Sufi vĩ đại của nền văn minh Islam
“Tôi – con sư tử ngước nhìn lên
say trăng rồi.
Đừng hỏi về mong muốn.
Hãy nhìn vào chính tôi”.
Tại sao Book Hunter chọn dịch tập Rumi tinh tuyệt
Ban đầu, tôi biết đến Rumi qua các bài giảng của nhà huyền môn thế kỷ 20 đầy mê hoặc – Osho (Rumi có một cái tên rất dài, nhưng tôi chỉ muốn gọi ông đơn giản là Rumi).
Osho yêu Rumi, không ít lần Osho thốt lên điều ấy. Tình yêu của Rumi cũng chính là trọng tâm trong những lời giảng về con đường chứng ngộ của Osho. Năm 2016, tôi được đọc bản dịch Rumi đầu tiên được xuất bản ở Việt Nam có tên “Lời dạy của Rumi” (NXB Đông Tây, bản dịch của Nguyễn Kim Liên – Trần Thị Ánh Ngọc). Đó là một tập thơ đáng yêu và chừng mực.
Rumi xuất hiện trong đó như một nhà thông thái nghiêm cẩn bàn về những tuyệt diệu trên con đường tâm linh với nhiều khía cạnh khác nhau từ trần tục tới thiêng liêng. Nhưng rồi tôi thấy dường như Rumi có một tố chất khác, phóng khoáng hơn nhiều so với những “lời dạy”. Và tôi đã bắt gặp con người khác của Rumi trong bản tiếng Anh của Coleman Barks: “The Essential Rumi” (Bản dịch của Lê Duy Nam & Lê Thúy Ái, tựa đề được dịch là “Rumi tinh tuyệt”)
Nếu “Lời dạy của Rumi” cho tôi cái nhìn về Rumi ở bối cảnh của kỷ nguyên vàng Islam với sự bùng nổ của tư tưởng thì với “Rumi tinh tuyệt”, tôi được đọc Rumi ở những trải nghiệm tâm linh thuần túy, những khoảnh khắc thoáng hiện của tình yêu và chứng ngộ, những cơn say thăng hoa tuyệt đẹp, và sự hóm hỉnh trong các truyện ngụ ngôn mà ông kể.
Đó không còn là “lời dạy” nữa, đó là sự tuôn chảy, sự bùng cháy. Và trong sự tuôn chảy, sự bùng cháy ấy, tôi cũng bùng cháy và tuôn chảy theo. Coleman Barks, một người không thực sự biết tiếng Ả Rập lại tạo được hiệu ứng tinh thần đặc biệt ấy, trong khi những học giả tiếng Ả Rập của nền học thuật Anh – Mỹ lại không làm được.
Coleman Barks tiếp cận Rumi không trực tiếp qua ngôn từ, mà qua các trải nghiệm tương đồng trong thực hành tâm linh, và ngôn ngữ chỉ là cầu nối. Cách tiếp cận ấy của Coleman Barks gặp phải nhiều sự đả kích từ các học giả, nhưng tôi lại hứng thú, bởi tôi tìm thấy ở bản tiếng Anh của Coleman Barks tính thơ, tính nhạc điệu, tinh thần tự do mà ta hiếm khi bắt gặp trong các bản dịch thơ khác.
